Proloog I
Twee betekenissen voor het woord ‘occasion’. Allicht zoveel andere betekenissen. Maar twee in het licht van deze gedachte. Enerzijds het idee van de kans, de gelegenheid en misschien wel het voorval. Dit eerder de Engelse betekenis. De Franse betekenis is even zo goed de betekenis van kans maart ook de betekenis van tweedehands. Een tweedehands auto is al vaak een occasie wagen genoemd. Hoe dat juist komt valt aan anderen over te laten om etymologisch te verklaren maar een eenvoudige gedachte mag misschien zijn dat een tweede kans als gelegenheid kan worden verkocht als die twee kans werkelijk een goed kans mag genoemd worden. Zoals bij een tweedehands auto een goede tweedehands tegen een goed misschien wel wat te lage prijs is niet alleen tweede hands maar ook de ideale occasie. Kans dus.
Proloog II
Kans als niet te ontzien detail. Zeven kansen in evenveel projecten. Kleine observaties maar onverwachte wendingen. Observaties die kansen regenereerden. En uiteindelijk de perceptie definieerden. Die wat was anders laat zijn. Stil, in één beweging. Maar treffend en beslissend.
Caroussel* – Begin 2015 is architecten de vylder vinck taillieu uitgenodigd hun werk tentoon te stellen in gta/ETH Zurich. Ter voorbereiding van de tentoonstelling nemen architecten de vylder vinck taillieu de tentoonstellingsruimte onder handen. Eén van de ingrepen – het zijn er zeven in het totaal – gaat als volgt. Het akoestische plafond bestaat uit gebogen multiplex panelen. Een aantal panelen zijn verwijderd en op hoogte van wat de hoogte van een lessenaar is gebracht. Zo kunnen boeken en tekeningen worden getoond. Of foto’s.
Huis Vos – In het oude huis Vos moet één en ander verbouwd. In het huis. Aan het huis. Naast het huis. Of liever: achter het huis. Ook nieuwe elektriciteit maakt daarvan deel uit. Niet eenvoudig. Oude leidingen moeten vervangen. Schakelaars eveneens. En niet altijd kan dat zonder enige schade. Of is die schade kans op een nieuwe schoonheid.
Huis Rampelken – Het was dan wel een huis uit betonblokken en betonnen vloeren. Maar het beton was toen nog niet wat het beton vandaag is. En de maatvoeringen waren eerder net iets te weinig: te dun voor de lengte of de hoogte die het moest opnemen. Bijna viel het beton te vervloeken. Tenzij net het beton in de vorm van die te vervloeken oude betonblok net als tekening alom alle verbeteringen zichtbaar mag maken. Zelfs als balk en kolom. Waar gegoten beton verwacht mocht worden. Alle verbeteringen zijn op maat van de nieuwe betonblok. Alle verbeteringen zijn wat ze moeten zijn. De ondersteuning van een betonplaat te midden. De stabilisering van de knik van een muur.
Kabinet VT – Tegelijk met de eerste tentoonstelling in deSingel ArtCampus Antwerpen stelt architecten de vylder vinck taillieu een eerste reeks meubelen tentoon in een galerij in Antwerpen. Bij het eerste bezoek aan de galerij zijn in één van de kamers de sporen te zien van een eerdere opstelling. De muren tonen vlekken of figuren geschilderd door Fien Muller en Hannes Van Severen. De galeriehoudster excuseert zich dat de muren nog niet wit zijn geschilderd. architecten de vylder vinck taillieu vragen om dat niet te doen en maken kleine kastjes in de figuren of vlekken. Kleine kabinetten.
Kantoren famous – In een oude abdij moeten kantoren. De oneigenlijke wand tussen gang en kamers wordt verwijderd. Een lichte glazen wand komt in de plaats. Een aantal stalen profielen komen vrij. Een aantal andere moeten gestoken. Hier en daar nog één en ander. Alles heeft zijn eigen kleur. Kleur van het materiaal. Staal. Aluminium. Bij de voorbereiding van de muren komt voor elke kamer een specifieke kleur tevoorschijn. Een fragment. Een fresco. Staal en aluminium zullen dezelfde kleur opnemen. Elke kamer zal nu zijn kleur zijn. Zijn kleur door zijn fragment. Zijn kleur op alle ingrepen. Maar een onverwachte poëzie.
Huis Ganzendries – Een eenvoudige woning. Tussen de kamers deuren of dubbele grote portieken. De verwachting is één openruimte. De uitdaging is de structuur. De verwachting zijn balken en kolommen. In plaats daarvan zijn houten stutwerken in de bestaande openingen geplaatst en zijn de omringende muren weggebroken. De ruimte is nu groot. En toch nog kamer. De structuur is kader. Soms ook een kast. En het volgende kader in beeld is het kader van de raam.
Huis Huik – De bestaande woning moet ergens gebouwd zijn in de jaren tachtig. Op geen enkele manier tenzij door de limieten van het terrein past de woning zich in de context in. Nochtans is die context niet zonder kansen. Het terrein ligt op de samenkomst van twee straten tot een straat en neemt daarbij een kleine knik op.
Rondom staan statige burgerwoningen. Negentiende eeuw. Hoge woningen. De bestaande woning trekt zich daar niks van aan. Het metselwerk staat in onverdienstelijk contrast met de gepleisterde muren. Niet te achterhalen waarom dat metselwerk zo moest. Het ritme en de verhoudingen van de ramen van de omliggende woningen in de straat is gebroken door een reeks aan helemaal op zich staande ramen in die bakstenen gevel. Niet de minste reden kan gevonden. Tenzij misschien de enige reden van dat bestaande gebouw is dat het niet meer of minder dan een huis wou zijn voor een bewoner die niet meer of minder dan de bewoner van zijn huis wou zijn en nooit de bewoner van de straat; de buurt of de stad. Wonen als een recht. Nooit als een participatie.
De nieuwe eigenaars of liever de uiteindelijke opdrachtgevers willen niet meer of minder dan dat ze op deze plek in de stad van deze woning hun woning kan worden gemaakt en dat meer plek voor een buiten ruimte kan gevonden worden. Zowat de korte samenvatting van wat de wens is.
De woning wordt gehalveerd. En patio kan gevonden worden tussen de bestaande voor en achtergevel. De andere helft wordt dubbel zo hoog. De woning is niet eens kleiner. Integendeel. De hoogte sluit aan bij de hoogte van het oorspronkelijke gabarit van de straat. En het halve volume komt overeen met de knik in de bestaande voorgevel die de samenkomst van de twee straten situeert. Het materiaal van de gevel van de uitbreiding is niet meer of minder dan het materiaal van de wachtgevel tegenover de huis. Het materiaal van de wachtgevel heeft een weinig esthetische appreciatie. Maar dit veranderd hier nu. Het veranderd. En toch is het de context. Niet meer of minder. Het veranderd want het neemt niet alleen de context als leidraad. Maar veranderd de context zelf. De wachtmuur is nu deel van een geheel.
Epiloog I. Occasions
Misschien niet meer of minder dan kansen. Kleine observaties. Die wendingen kunnen inzetten. Contexten die weinig inspirerend zijn. Kunnen zo inspirerend worden. Het is een kwestie van tijd. Van waarnemen. Van observeren. En ineens is de meest onooglijke context de voortdurende leidraad. Observaties die leiden tot occasies. Of liever: Occasions. Occasions die op zich kans geven om de context een geheel nieuwe context te laten worden. Een andere context. Klaar om nieuwe kansen te zijn.
Epiloog II. Transcriptie
Het is geen kwestie van oud en nieuw. Het is een kwestie van voortdurend. Zoals het leven is. Voortdurend. Het voortdurend omzetten van de onmiddellijke omgeving in de veranderende verwachting van elke dag. Bouwen is traag. De verwachtingen soms eerder snel veranderend. Het verleggen van de details die omgeving tekenen is misschien wel voldoende om de traagheid enigszins snel aansluiting te laten vinden met de dag. Het element uit het plafond van de tentoonstellingsruimte van het gta/ETH Zurich louter verlagen tot lessenaar. Het maken van een kleine kastje in de tekening die achterbleef. Het witte vlak rond de schakelaar in huis vos. Het zijn kleine daden met grotere betekenis. Het zijn ingrepen die misschien niet meer of minder zijn dan het louter verleggen van wat al aanwezig was. Die betekenissen willen doen verschuiven. Aanpassen aan de dag. Misschien is het niet meer dan een transcriptie. Occasions en transcriptie. Een zekere definitie voor een zeker ambitie als het over verbouwen gaat vandaag.
Epiloog II. Veranderen
Maar liever het veranderen noemen dan verbouwen. Want veranderen is wat misschien wel architectuur enkel moet bereiken. En met het begrip veranderen verlaten we het altijd weer terugkerende onderscheid tussen bouwen en verbouwen. Altijd gaat het over het veranderen van wat gegeven is. Uiteindelijk. Architectuur als een vorm van veranderen. Het kan een definitie zijn. Vorm. Per occasion. Per transcriptie. Zoiets.